TÜRK ANNELİK KANUNLARI, DOĞA KANUNLARINA KARŞI

resim Ayşe'den, seneler öncesinden

Level atladık...

Yavrulu bir hayat kararı almış biz, seviye atladık...” Level atladık”, “seviye atladık”tan daha doğru geldiği için kulağıma bilerek ingilizcesini kullandım, yoksa allahıma şükür, dilime hâlâ sahibim, ingilizce beni esir alamadı, direnirim sonuna kadar...

(Bu arada,  bu aralar facebookta bir yazı dolanıyor, yavrulamamış biri, yavrulayanların ona karışmasına çatmış... Yavrulayanlar ise, biri hemşirelere, hosteslere veya bilimum meslek gruplarına genelleyerek laf söylediğinde, birleşip beyannâme veren  söz konusu meslek grubu mensupları gibi dayanışma içersinde, kıza yanıtlar döşemişler.  Çok eğlendim...Herkes kendi yaptığının en doğrusu inancına maşallah dibine kadar sahip çıkıyor, sanki o denli tutunmasalar, doğru bildikleri sarsılacakmış gibi. Herkese uygun başka bir sürü çeşitli, farklı doğrulardan ibaret değilmiş gibi bu yaşam. Sonra neden biz böyleyiz, de elâlem başka hayatlar yaşıyor başka yerlerde, diye dövünüp duruyoruz...Neyse ayrı konu, sonra deşerim. Konu, benim konuma da bağlandığı için dikkatimi çekti sadece, not düştüm araya.)  

Neyse, bizimle beraber level atlayanlar, bizimle aynı tercihi yapmış olanlar, bizimle aynı yıllarda yavrulayanlar,  meraktan ya da başka dürtülerden ötürü  diyelim artık, kalpler kırılmasın.... Hepimiz oyunun aynı yerindeyiz. Kuşlar evden uçmaya hazırlanıyor, salacağız selâmetle, gidecekler... Oyunun da, doğanın da kanunu bu: en güzel emanetlerimizi uğruluyoruz çoğumuz, kendi kanatlarını kullanmayı öğrensinler diye açıyoruz kapıyı, pencereyi.

Amma velâkin, Türk annesi olarak bu olay “tık” düğmeye bas, bir sonraki seviyeye geç, bir defteri kapat, yenisine başla şeklinde tezahür edemiyor. Sen öyle olsun arzu etsen de, etraf müsâde etmiyor. En azından benim annem müsâdede zorlanıyor. Kimseye de değil zararı ama kendine ediyor ne ediyorsa. O ve annem gibiler...Endişeden kendini alamıyor.

Bir haftadır her konuşmamızda, gözlerimin içine melul melul bakıyor, dediklerimi pek dinlemeyip, her lafı: “Sen de yalnız kalacaksın,”a getirmeyi başarıyor. Diğer iç açıcı, beni çok yüreklendiren cümleleri sıralıyorum:

-Bakalım yurda haftada kaç kere gideceksin.

-Sen ağlıyor musun? Evete, evet, bak gözlerin dolu dolu oldu. Ah yavrum benim!

-Ne yapacak kendi başına küçücük şey oralarda?

-Nasıl dayanacaksın sen? İşin gücün de yok bir de...

-Ben seni biliyorum, hassassın, zor olacak sana...

Bu cümleler, normal konuşmamızın ortalarına serpiştiriliyor, yani ben her hangi bir serzenişte bulunuyorum fala sanmayın...Diyalog şöyle tezahür ediyor:

-Bugün de yağmur yağdı buralara anne.

-Ah güzel kızım, sen yemek taşırsın artık oraya, değil mi? Ne yiyecek yavrucuk.

Aslında itiraf ediyorum, sadece annemden yağmıyor bu cümleler. Ama ben annem üstünden anlatacağım ki, annem alışık ona sataşmama, diğer arkadaşlarım da kendilerini bulacaklar bu cümlelerde...

"Sana zor olacak! Sana zor olacak! ZOOOORRRR OLAAACAAAKKK!!!! Şşşt, duydun mu elifcik! Sana diyorlar! Çık divanın altından, saklanma! 

Saklanmıyorum işte... Karşıma dizilmiş o cümlelerin tümü, seyrediyorlar beni...Beni düşündüklerinden söylediğimi bilsem de, neden bu cümleye takıldığımla, sadece kendimle yüzleşiyorum yazarken...

Anneme Ayşe’yi toplama kampına yollamadığımızı anlatamadım mâlesef.

Böyle büyüdük biz...Korunmaktan, kollanmaktan, kundaklara sarılmaktan keyifler ala ala büyüdük.

Biz, “Bizim ailelerimiz bir başkadır, elin gâvuru çocuklarını onsekizi doldurur dolmaz kapının önüne koyarlar, biz ölene kadar sarar sarmalarız”hikayeleriyle büyüdük. Hintli anne anne değil mi? Ya da Çinli? “Dünyanın diğer anneleri kötü, biz en iyiyiz.”

Başkasına çamur atmadan en iyisi olunmaz tabi. Yavrulamayı tercih eden, etmeyene çamur atar, ya da tam tesi geçerlidir genelimizde diye genelleyeyim de rahat toparlayayım konuyu. İki farklı tavır, bir topluma fazladır.

Eh işte. Bakın bir halimize...Milletçe...

Onsekizinde oğlunun sırtına üşütüp verem olmasın diye terbezi koymaya çalışan bir milletiz biz. Kaşık elinde, onbeş yaşında ergenin ardından açlıktan ölmesin diye koşan bir ırkız. Başka çocuklara göre daha az üşüyen Ayşe’nin pantalonunun içine külotlu çorap giydirmediğim için anaokulunda fırça yemişliğim var benim, arabadan inip okula yürüdüğü onbeş adımda, İstanbul kışında donarak ölme ihtimali olduğu için. En iğrenci de o pantalon içi külotu çoraptır, pantalonu aşağıya çeker durur, çekiştirip durursun poponda dursun diye. Ondan sonradaha da hayatta kendine gelemez bir daha insan.

“Annesinden çektiğini,  diktatörden çekmemiştir Ortadoğu ve Magrep”.

Benim değil, sevdiğim Cezayirli bir arkadaşımın lafı bu. Biraz sert, ama üstünde düşünmeye değer bir laf. Anne olarak ben de alınmayım, siz de alınmayın lütfen...

Ben de dünyanın tüm anneleri gibi, göbek bağımızın kalan kısmını artık kesme zamanının geldiğinin idrakındayım.  Bu hissin canımı yakabileceği ihtimalinin farkındayım. Ama doğanın kanunu bu: ananın görevi, kanatlarını, bacaklarını, bütün uzuvlarını kendi başına kullanacak zaman geldiğinde, gönül rahatlığıyla salmak yavruyu. Ve analığın en zorlayan kısmı da bu. Ne yedirmek, ne içirmek, ne eğitmek, ne öğretmek, ne okutmak, ne de meslek sahibi edindirmek...

Yegâne görevi, kendi başına uçmasını izlerken endişelenmeden sakin kalabilmek, ki uçabileceğine güvensin...Yapabileceğine inansın... Bu hayatta en önemli şeyin gerçekten “kendi hayatı”nı yaşaması olduğunu idrak etsin.

Hep derim: iyi anne, kötü anne yoktur. Evet, iki türlü anne vardır özünde:

1.       endişesini dizginleyebilen, ya da buna niyet eden,

2.       dizginlemek istemeyen, bu fikire gıcık olan anneler vardır.

Ben  de dualara sığındım dün, onu bıraktığım andan itibaren. Ayrılırken sarıldığımda gözlerim dolduğunda dua ettim.

“Gece yadırgadı mı acaba?” aklıma geldiğinde dua ettim, güzel rüyalar görsün diye.

“Acaba akşam ne yedi, sabah ne yedi?” aklıma geldiğinde dua ettim,  ne yediyse ağız tadıyla yesin diye...

“Ah şimdi napıyor ki? Arasam mı?” aklıma geldiğinde, dua ettim, her anını keyfiyle yaşasın şu güzel gençliğinin, ben nasılsa haberdar olurum bir şekilde diye.

Ben bağımlı ana-kız ilişkimle yüzleşmeye anca 45’imde cesaret edebildim. Bunu kabul edişimi dahi kendimce mucize görmekteyim, çoğu arkadaşımın bunu içinde tabu olarak koruyup, bir sonraki kuşağa özenle aktarmaya hazırlandığını gördükçe.

Uzaktan izleyeceğim bundan sonra o kimi zaman neşeyle, kimi zaman yalpalayarak, kimi zaman kamikâze uçuşu. Kendi gençliğimi asla unutmayarak...  Bir “anne, şunu nasıl yapacağım?” mesafesinde olmayı dileyerek, o çağrıdan önce her şahit olacağıma atlamayarak... Büyümesine, kendi olmasına saygı göstererek. İstediğim gibi olmasa da şahit olduklarım, onu hep çok severek, ve başka hiç bir şeyin (en çok da elâlemin), bu sevginin önüne geçmesine müsade etmeyerek.

Bu öğlen aradı Ayşe’cik bu arada. Her şey olması gerektiği gibiymiş çok şükür.

Anneme haber uçurduk...O da rahatladı çok şükür, diyebilsem keşke, ama hâlâ: “Keşke Avrupalı olsaydı oda arkadaşı,” diyordu.

Canım annem benim... “Hintlinin iyisiymiş bizimkisi,” dedim, ilmini kaptım artık allahtan, duymak istediğini söyleyince hemen ferahlayabiliyor artık...

“Evet evet, oraya çocuk okutmaya gönderdiğine göre, iyi ailedir mutlaka,” dedi son söz olarak. 

"Evet annecim," dedim. "Bizim gibiler," dedim, en çok doğru bildiğine yabancı olandan ürktüğünü bilerek...

BUYURUN, DÜNYA SİZİN

Bir önceki yazıma çok güzel yorumlar aldım, herkese teşekkürler tekrar.

Birisi uzun bir yanıt gerektirdi, buradan yazacağım cevabımı.

Yorum benim genç arkadaşlarımdan birinden, Işın Ünlü’den  gelmiş. Yüz yaşına kadar yaşamayı dilediğimden, arkadaşlarımın yaş ortalamasını düşük tutmayı severim ben, bir de kendi kuşağımı biraz demode bulurum, ne yalan söyleyeyim... Gençler bana hep ilham kaynağı olmuştur, severim ben onları...

“İnanılmaz güzel bir yazı olmuş Elif ablacım, ellerine sağlık. Sadece "enerjini suçlamaya değil, düzeltmeye harca..." olan kısma katılamadım. Son paragrafta Ayşe'nin yerine kendimi koyarak okuduğumda (sanki benimle konuşmuşsun gibi) içimden yükselen "bu ülke bana ne kattı ki ben onu düzeltmeye uğraşacağım?" çığlığını bastıramıyorum. Ülkeden öğrendiğim şey tabiki çok fazla ama benden götürdükleri de o kadar fazla ki bu fazlalıklara baktığımda ne kendi vatanımda ev sahibi gibi hissediyorum -her şey/herkes çok yabancı- ne de bundan sonra gideceğim/yaşayacağım ülkede ev sahibi olacağım. Arada sıkışıp kalan, aidiyet duygusu olamayan bir nesil olarak yetiştik ne yazıkki. Kayıbız ve tutunamıyoruz”

Güzel Işın'cığım, sizin kuşağın  payına böyle bir dünya düşmüş. Biz de aidiyet duygularına sarıla sarıla bu hallere düştük. 

Biz, özellikle ortadoğu insanı, önce ailesiyle çok gurur duyar, nasıl bir cenderedir sorgulamadan...Sonra hemşerilik müessesesi gelir, yine sorgulamadan sığınılır onun o insanı boğmaya hazır kollarına. Aşiretler de cabası...Ortadoğunun başını boktan kaldıramamasının en büyük sebeplerinden biridir bu sorgusuz sualsiz ait olduğun bünyeyle tek vücut yaşamanın verdiği haz. Ait olduğun şey seni hep korur kollar, ucuyla verir, sapıyla çıkarır gözünü insanın eğer uyanık ve objektif olunmazsa. Sonra memleket gelir gururla sırtta taşınan... Hele biri lâf etmeye kalksın güzel ülkene...Sorgulamaya geçit yoktur hiç. Tabular, tabuları kovalar...Bakamazsın objektif bir şekilde karşındakine, ezer seni elâlem baskısı. Diyemezsin gördüğünü, kaparsın gözünü, sonunda alışırsın ait olmaya...

Günümüzde bu aidiyetlere bir de kaptalizmin üstüne eklediği aidiyet yükleri gelir: okullar, etiketler, şirketler, dernekler, gruplar, sosyal sınıflar...

Bunlardan hiç birine ait olmadığını düşün bir. Imagine... Bak şarkısı bile var, herkes pek sever de , gerçekten ne der o şarkı anlar mı bilinmez...

Bizim sınırlara, bayraklara, inançlara, etiketlere  sarılmamiz dünyayı bu hale getirdi.

İnsana yaşanacak bir toprak, sığınacak bir dam gerekti. Tuttu sınır çizdi etrafına, “Burası benim, burası senin” dedi. Sonra, “Benimki daha iyi, seninki kötü,”   dedi. Ona gereken bir damdı, markaladığı topraklara ait hissetti, ihtiyacının önemi kalmadı.

İnsana inanç gerekti. Önce güzel güzel idare ediyordu güneşle, ayla, sadece doğayla... Rehberler çıktı, “Dediklerimi takip et,” diyen. O anladı, “Beni takip et.” Altlarında birleşti, gruplar oluşturdu, adına din dedi. Önce “Bu benim dinim, bu senin” dedi. Sonra, “Benimki daha iyi, seninki kötü,” dedi. Ona gereken bir inançtı, markaladığı dinlere ait hissetti, ihtiyacının önemi kalmadı.

Sonra da suyu çıktı işin...

Yeter. Siz, bizim aklımızla düşünmeyin artık...

"Bu ülke bana ne kattı ki," demişsin. İnsana yaşadığı her şey bir şey katıyor. Yaş aldıkça göreceksin ki, en çok da acılar, sıkıntılar, zor zamanlar insanı büyütüyor, geliştiriyor. Biraz kulağa tuhaf gelse de, inan bu ülke sana neler katmış, bir gün beni gülümseyerek hatırlayacaksın.

Ait olacak bir şey ararsan, dön kalbine bak. İçindeki insanlığa ait hisset kendini, bizim aidiyetlerimizin unutturduğu, aslında hepimizin içindeki insan biat et sadece. Bir filozof gibi bilgece yaşamaya biat et. Gücünü, dünyanın dört bir köşesindeki (hehe, köşesiz biliyorum aslında) seninle aynı kaderi yaşayanlardan al. Sen daha çok para kazanmaya çalışmaktan ziyade, daha güzel bir insan olmaya çalıştıkça, yaşadığın yere katkın büyüyecek. Bir dolu genç göç halinde şu an. Herkes bir yerlerden kaçmaya, göçmeye çalışıyor, ait olduğu topraklardan, başka diyarlara akıyor.Dünya hızla değişiyor. Ayrıldığı yeri bırakamayan, gittiği yerde de nefes alamıyor, o aidiyet onu boğuyor.

Bırakabilen özgürleşiyor. Güzel yaşıyor.

Sevmeye devam edeceksin sen de doğduğun toprakları her zaman, ama sevgi bizde bağımlılıkla karışıyor...

Önce annesini ailesini bırakamıyor insan, bırakırsa herkes ölür sanıyor, sonra memleketini...

Kimse ölmüyor. Herkes herkesi sevmeye devam ediyor, sadece bağlar kesilince insan gerçekten  yaşamaya başlıyor.

Unutma, toprak hep aynı toprak,  hava hep aynı hava, su aynı su.

Korkma, kızıma da söylüyorum hep. Bırakmaktan korkma.

Tek amacın önce kendini mutlu etmek olsun hayatta. Ancak mutlu  bireyler mutlu toplumlar oluşturur.

Bu saçmalıktan kudurmuş dünyaya yeni doğan sizler, siz başkasınız ve dünyayı daha yaşanır kılmak için bizden daha akıllı davranacaksınız...

Eminim güzel Işın'cığım. Hepinizin yolu açık olsun...

Buyurun, dünya sizin.

Bu yazıyla ilgili, çok sevdiğim bir TED Talk'u da ekliyorum, "Where is Home?", Pico Iyer, Hindistan doğumlu, İngiltere'de büyümüş, Amerikalı bir yazar... Dinleyin bakın, ilham ve umut verici. Değişen dünyanın gençlerinin bu konuşmayı kalplerine yerleştirmelerini diliyorum...

BU GECEYİ ASLA UNUTMA KIZIM

Döndük.

Üçüncü senemize döndük Toronto’ya, ikinci şehrimize, tuhaf hallerimize, arada kalmalarımıza, özlemlerimize, nefes alışlarımıza, ferahlamalarımıza... Yeni dostlarımıza...

Eskaza geçmişe ya da geleceğe bir tutam fazla takılırsak, elindeki denge sopası titreyen ip cambazına döndüğümüz yere döndük.

Geride her seferinde daha fazla şey bıraktığımızın idrakıyla indik havalimanına. Ciğerini iyi bildiğimiz ana vatanımızın içinde boğuştuğu kördüğümün dışında daha rahat nefes alacağımızı umarak indik. Amma velâkin, o yangının mesafeleri hiç mi hiç umursamadığını, zamansız, mekansız, amansız olduğunu bilsek de, unutmak isteyerek indik...

Biz İstanbul’da yaşadık o geceyi.

Çok kalpten söylüyorum, korkudan daha fazla hissettiğim şey üzüntüydü o gece. Ben bile şaştım o geceki üzüntümün yoğunluğuna. Memleketimin asla güllük gülistanlık olduğunu düşünmedim ben 11 yaşımdan beri. 11 yaş sınırı da, Türkiye’den ik çıkışıma denk gelir. Yarısı sağcı, yarısı solcu, yarısı allaha inanan, ibadette kusur etmeyen, yarısı pek de konuyu iplemeyen bir aileden biri olarak her gruba eşit mesafeden geldim. Sonrasında küçük yaşta komşu mesafesinden öte “elâlem”e karıştım. Ve elli sene boyunca da hep üstünde düşündüm.

Memleketim “serbest piyasa ekonomisi”nin sefasını sürdüğünde, kendimize gururla uyarladığımız tüketim modellerinin çağdaşlık demek olmadığının idrakındaydım üniversite yıllarında. Çok sevdiklerimin dahi Türkiye’de süregelen çok iç deşici olaylar karşısındaki iki yüzülüğünün, gönüllü körlüğünün hep farkındaydım. Gururla kendimize hep kalkan yaptığımız Atatürkçülüğümüzün bayramlarda bayrak sallayıp, sokaklarda marşlar söylemek olmadığının da farkındaydım. Her şeyi şeklen çok güzel üstümüze yamadığımızın farkındaydım...Aynen misafir geldiğinde üstten toz almak gibi bir şeydir bu, aslolanın her an kendin için etrafı temiz tutmak olduğunu umursamadan. “İyi yetişmiş”leri kendine rol-model olarak kapitalist guruları alan bir kuşaktanım ben, hep “en yeni” ye, “en iyi”ye öykünen, hep öykünen, hep özenen... A,b,c,d lerden oluşan, herkesi mühendis, mimar, doktor yapmaya çalışan, en çok paranın o şekilde kazanıldığını çocuklara dayatan manyak eğitim sistemimizi hep sorgulayan...En çok da, "çok para kazanmayı" yegâne hedef gösteren, iş denen şeyin aslında önce kendine, sonra da yaşadığın yere katkı sağlamak olduğunun altındaki çizgiyi, çoktan aynı cümlenin  üstüne çizmiş bir kuşaktanım. Şimdi, para için her yeri talan edenlere, doğa ve kültür varlıklarımız katledip, satıp savuranlara şaşan o kuşaktan...

Bu nedenle çocuğumu başka bir kültürde okutmak istedim hep ben...Kanada’daki arkadaşlarım hep bir mektup paylaştılar darbe sonrası, bir kadın yazmış, çocuklarını kırkbin lira verip “iyi” okullara gönderdiği için dertli, zira o çocuklar diğer cahillerle birlikte yaşamasın diye Türkiye’den giden br kadının mektubu... İşte ben kırkbin lira verdiği için çocuğu iyi eğitim aldığını sanan, iyisi, kötüsü birbirine geçmiş kibirli bir kuşağa ait ben, çocuğumu ölçü sistemi, ayıpları, değerleri başka olan bir yerde okutmak istediği için giden, her şeyi çok bildiğini, anladığını sanan ben, o gece ciğerini bildiğim anavatanıma bu denli üzüldüğüme çok şaşırdım sonrasında.

Ve o gece ve sonrasında duyduklarından, gördüklerinden çok etkilenen kızıma şunları dedim:

“İyi ki buradaydın Ayşe’ciğim bu tarihi gecede. Bu geceyi hep kalbinde tut. Ve her zaman, her gittiğin yerde, her yaptığın işte, her yaşadığın ilişkide, hayatının tümünde ara ara çıkar bir bak bu geceye. 

Bu geceye neden olan egoların, hırsların, yalan, dolanların, kendini kandırmaların, kurnazlıkların,  maddiyatın, ve maneviyatın aslında medeniyetlerin beşiği olan anavatanını bu hale getiren tüm insanî duyguların sende de olduğunu asla unutma, onların sana hükmetmesine izin verme. 

Nereden geldiğini hep hatırla, bu topraklara doğmuş olmanın sebebi var, al dersini, bak önüne. Buralardan asla nefret etme, hakir görme, nerede yaşarsan yaşa, anavatanını ve bu geceyi hep kalbinde sakla. 

Ve asla bir şeyden korkma. Korkmadığın sürece özgürsün. 

Bu memleketi biz el birliğiyle bu hale getirdik, yaşadığın her “şey”de kendi payını ara, suçlamaya değil, düzeltmeye enerji harca... 

Bu geceyi seksen milyonun çoğunluğu yine unutacak. Sen asla unutma.”